Lampa naftowa – czyli dizajn po mieszczańsku

Lampy naftowe były powszechnie używane przed wynalezieniem żarówki elektrycznej, zwłaszcza w XIX wieku. Elegancka lampa naftowa, szczególnie ta ozdobna i wykonana z wysokiej jakości materiałów, skomplikowanych zdobień, nie była dostępna dla każdego. Takie lampy były zazwyczaj droższe i stanowiły luksusowy element wyposażenia wnętrz.

Ozdobne lampy naftowe, które kiedyś były dostępne tylko dla zamożnych! Teraz to Ty możesz ją mieć!

Co nam będzie potrzebne:

- trzy kartki techniczne formatu A4 (kolor według własnych preferencji), na których wydrukujesz pobrane na stronie szablony link do pobrania szablonu
- nożyczki
- klej
- nożyk do papieru (według uznania)
- ozdoby do wykończenia lampy: papier ozdobny, cekiny, koraliki, farby, kredki, fragmenty tkanin i materiałów (wszelkie ozdoby według własnego uznania).

Wskazówki: W celu ułatwienia procesu składania lampy możesz zastosować metodę bindowania, która pozwala na precyzyjniejsze zginanie papieru. Można ją wykorzystać na dwa sposoby. Pierwszy polega na przyłożeniu linijki milimetr od linii zagięcia i przejechaniu ołówkiem lub czarnym długopisem wzdłuż tej linii. Drugi sposób to przyłożenie linijki milimetr od linii zagięcia i delikatne przejechanie po jej śladzie nożykiem do papieru, uważając, by nie uszkodzić papieru.

Instrukcja składania lampy. Składając lampę posługuj się ponumerowanymi ilustracjami od 1 do 17 zawartymi w instrukcji:

I. Etap.

1. W pierwszym etapie pobierz szablon lampy, wydrukuj go na trzech kartkach A4, a następnie wytnij (ilustracja nr 1).
2. Na początek złóż szablony dwóch graniastosłupów (ilustracje nr 2-3), a następnie sklej je razem. Fragmenty i skrzydełka, które należy skleić są zaznaczone szarym kolorem. Zaznaczony szary sześciobok na dużym graniastosłupie wskazuje miejsce, w którym należy nakleić mały graniastosłup (ilustracja 4).

II. Etap

1. Do drugiego etapu sklejania lampy potrzebujesz elementów z ilustracji nr 6. Na szablonie koła (ilustracja nr 5) natnij nożykiem zaznaczone zaokrąglone linie (jest to opcjonalne, zależne od Twoich preferencji - nie musisz ich nacinać).
2. Do szablonu koła przyklej dwa szablony pasków, które będą współtworzyć klosz lampy razem z szablonem koła. Paski te przyklej do koła za pomocą prostokątnych szarych skrzydełek stanowiących element szablonu. Sklejony klosz powinien odpowiadać ilustracji nr 7.

*Szary graniastosłup na szablonie koła wyznacza jego środek i może być pomocny przy kolejnych etapach sklejania. Wyznacza on stronę zewnętrzną szablonu, do którego nakleisz pozostałe elementy.

1. Teraz należy połączyć ze sobą trzon lampy z jej kloszem. Na małym graniastosłupie złóż skrzydełka na górze do środka lub na zewnątrz, w zależności od tego, co ułatwi sklejenie klosza lampy. Połączone fragmenty powinny odpowiadać ilustracji nr 8.

III. Etap.

1. Trzecim etapem składania lampy jest naklejenie podpórek klosza. Do tego etapu potrzebujesz małego paska, który stanowi pierścień trzonu. Naklej ten pasek na trzon. Miejsce sklejenia wskaże linia na mniejszym graniastosłupie (ilustracja nr 9).
2. Następnie przygotuj trzy cienkie paski, które będą podtrzymywać klosz (ilustracja nr 10).
3. Na końcach tych pasków znajdują się linie pomocnicze z dwóch stron, które wyznaczają miejsce zagięcia i sklejenie fragmentu pierścienia z kloszem.
4. Zegnij paski w kształt litery Z (ilustracja nr 11), a następnie naklej je zgodnie z ilustracją nr 12.

IV. Etap.

1. Czwartym etapem składania lampy jest naklejenie pokrętła, które składa się z dwóch pozostałych elementów: paska oraz małego koła (ilustracja nr 13). Zegnij pasek w kształt litery Z, a następnie naklej go na pierścień lampy. Odczekaj chwilę, aż wyschnie, a potem naklej małe koło na jego wierzch, zgodnie z ilustracją nr 14.

V. Etap.

1. Piątym i ostatnim etapem składania lampy jest sklejenie górnego fragmentu klosza, do którego potrzebujesz dwóch elementów (ilustracja nr 15). Złóż skrzydełka siedmioboku oraz sześcioboku do środka i sklej jedynie skrzydełka boczne.
2. Następnie siedmiobok naklej na środek klosza na szarych skrzydełkach. Białe skrzydełka zegnij do wewnątrz.
3. Sześciobok również naklej na klosz, wklejając go od wewnątrz siedmioboku. Sklejone elementy powinny wyglądać jak na ilustracji nr 16.
4. Koniec! Złożyłeś swoją lampę (ilustracja nr 16)! Wykończ ją według uznania - zaszalej artystycznie lub pozostaw w minimalistycznej formie.

Udanej zabawy!

Rekomendowana grupa wiekowa 12+, w przypadku młodszych dzieci polecane wsparcie rodzica lub opiekuna.

Gwiazdka z koralików

W dzień Wigilii tradycyjnie ubieramy nasze świąteczne drzewko.

Dawniej powszechne było wieszanie u powały podłaniczka, czubka drzewka choinkowego lub całej choinki szczytem do dołu. Zwyczaj ten ma źródło przedchrześcijańskie, związane z kultem zielonego drzewa – życiodajnej siły, zdrowia, szczęścia i urodzaju. Zielone drzewko jest symbolem życia wiecznego a jego igły chroniły domowników przed chorobami i złem. W oczekiwaniu na Zbawiciela który przyniesie życie wieczne, symbolizowały zwycięstwo nad śmiercią, zwycięstwo jasności nad mrokiem.

Drzewka stojące pojawiło się wg źródeł w Alzacji, XVI w., w XVII w. gdzieniegdzie na Śląsku, przede wszystkim w rodzinach magnackich i szlacheckich. W XIX w. choinka zaczyna być popularna głównie w miastach.

Podłaźniczka a później choinka, ubierana w okresie bożonarodzeniowym, ma związek z wiarą w obfitość plonów i zapewnieniem urodzaju. Ozdabiano je suszonymi owocami, orzechami, ozdobami ze słomy. Ozdoby choinkowe robiono również z papieru, dawano też pierniki, słodkości, jabłka, świeczki itp. Później pojawiły się szklane bombki.

Mamy dziś dla was propozycje wykonania własnych ozdób świątecznych - gwiazdek z koralików, które pozwolą nam urozmaicić i upiększyć nasze drzewko. Można nimi obdarować również bliskie nam osoby, nic tak bowiem nie cieszy jak własnoręcznie wykonane upominki.

Co nam będzie potrzebne:

• Różnego rodzaju i wielkości koraliki
• Żyłka ,nitka lub drucik (gwiazdki wykonane na druciku są bardziej sztywne !)
• Schemat który jest do pobrania na naszej stronie.

Miłej zabawy!

Święta Barbara - patronka górników

Jej kult dotyczył szeroko pojętej sfery śmierci: miała ochraniać wszystkich wykonujących niebezpieczne profesje (górników, marynarzy, żołnierzy, artylerzystów); otaczała opieką w trakcie zarazy, chroniła przed pożarem i uderzeniem pioruna. Wierzono, że ktokolwiek poprosi ją o wstawiennictwo nie umrze bez wcześniejszej spowiedzi. Jest patronką dobrej śmierci.
Kult św. Barbary zyskał sobie szczególną popularność na Śląsku. Jako patronka dobrej śmierci, była czczona przez górników i ich rodziny. Miało to swoje odzwierciedlenie w tym, że nieomal w każdym domu wisiał jej wizerunek. W ikonografii przedstawiano świętą z arsenałem przynależnych jej atrybutów, takich jak palma (symbol życia wiecznego), miecz i wieża (symbole męczeństwa).

Muzeum Historii Katowic posiada wiele eksponatów z wizerunkiem tej świętej. Na Nikiszowcu znajduje się również wspaniała mozaika, przeniesiona z byłej cechowni KWK „Wieczorek”. Stała się ona inspiracja dla wielu artystów z Grupy Janowskiej w tym Erwina Sówki, który wielokrotnie sięgał w swojej twórczości do tego motywu.

My również mamy dla was propozycję zajęć inspirowanych naszą mozaiką.

(Mozaika - to rodzaj dekoracji w postaci ornamentu lub obrazu, wykonana z drobnych, kolorowych kawałków szkła lub ceramiki – przyklejonych do podłoża przez ułożenie na zaprawie).
Możecie pobrać sobie wizerunek świętej i stworzyć własną mozaikę przyklejając małe kwadraciki kolorowych papierów. Są 2 warianty do pobrania o różnym stopniu trudności. Można też nasz wizerunek po prostu pokolorować, jeśli zadanie jest z byt trudne dla młodszych dzieci.

Potrzebny nam będzie blok papierów kolorowych, nożyczki, klej i trochę cierpliwości.

Udanej zabawy

Kalejdoskop

Kalejdoskop został wynaleziony przez szkockiego fizyka Davida Brewstera w 1816 r. podczas przeprowadzania doświadczeń z polaryzacją światła (opatentowany w 1817 r.). Początkowo używany był jako przyrząd naukowy, szybko rozpowszechnił się jako zabawka.

To urządzenie optyczne, w którym dzięki wielokrotnym odbiciom obrazów różnokolorowych szkiełek, w odpowiednio rozmieszczonych zwierciadłach, obserwuje się różnobarwne, symetryczne figury, zmieniające się przy obracaniu kalejdoskopu, wywołującym przemieszczanie się szkieł.

Co nam będzie potrzebne:

1. Rolka kartonowa (może być po ręcznikach papierowych lub inna)
2. Folia lustrzana lub kuchenna folia aluminiowa srebrna
3. Biała i czarna kartonowa kartka
4. Klej, nożyczki ,linijka, taśma klejąca
5. Kawałek przeźroczystego arkuszu pleksy (plastiku)
6. Kalka techniczna lub biały papier śniadaniowy
7. Cekiny, koraliki lub przeźroczyste barwne folie
8. Papier ozdobny

Na czarnym kartonie, kalce i pleksi obrysowujemy koła o średnicy naszej rolki i wycinamy:

2 czarne kartonowe kółka, w których robimy otwory o większej i mniejszej średnicy.

1 koło z kalki technicznej lub papieru śniadaniowego

3 koła z przeźroczystej peksy (jedno musi mieć trochę mniejszą średnicę tak, aby weszło nam do środka rolki)

Do czarnego koła o większej średnicy otworu w środku przyklejamy najpierw koło z kalki technicznej a następnie przeźroczyste koło z pleksy

Do czarnego koła o mniejszej średnicy otworu przyklejamy koło z przeźroczystej pleksy - to będzie wizjer.

Do kartonu przyklejam folię aluminiową matowa stroną lub folię lustrzaną a następnie odcinamy nadmiar.

Docinamy tak aby była 1,5 – 2 cm krótsza od naszej rolki.

Następnie dzielimy kartkę wzdłuż na 3 równe części i składamy folią do środka. Sklejamy trójkąt taśmą samoprzylepną.

Trójkątny wkład umieszczamy wewnątrz rulonu rolki. Od strony krótszej wkładu przyklejamy przeźroczyste koło z pleksy o mniejszej średnicy.

Przecinamy cekiny i kolorowe przeźroczyste folie, koraliki i wsypujemy wszystko na koło z pleksy. Zaklejamy czarnym okręgiem z większym otworem ( z kalką techniczną / papierem śniadaniowym)

Z drugiej strony rolki przyklejamy koło z mniejszą średnicą otworu - wizjer.

Ozdabiamy kalejdoskop ozdobnym papierem

Udanej zabawy

Pudełko z pocztówek

Do samodzielnego wykonania pudełka potrzebne nam będzie:

• 12 pocztówek najlepiej w orientacji poziomej
• Klej, nożyczki
• Linijka, ołówek (mazak)
• Igła i grubsza nitka (włóczka)

Wybieramy 12 pocztówek, 4 z nich należy przyciąć do formatu 10,5 x 10,5 cm – to będą boki naszego pudełka. Następnie sklejamy razem po 2 pocztówki białą stroną do środka. Jedynie kartki przeznaczone na wieczko sklejamy w różnych kierunkach (góra –dół), po to aby po otwarciu wieczka obrazek ze spodniej strony nie ukazał nam się do góry nogami.

Na sklejonych razem widokówkach możemy z jednej strony zaznaczyć sobie za pomocą linijki i ołówka czy cienkopisu – kropeczki co np. 5 mm. Ułatwi nam to pracę i sprawi, że ścieg będzie równy. Można również zrobić w tych miejscach wcześniej dziurki, to pozwoli uniknąć nam zaginania pocztówek w trakcie szycia.

Tak przygotowane wcześniej pocztówki zszywamy każdą z osobna „ściegiem dzierganym”.

ścieg brzegowy – dziergany

Po obszyciu wszystkich 6 boków, łączymy je zszywając razem na okrętkę – spód i boki. Wieczko łączymy z pudełkiem tylko z jednej strony tak, by powstała ruchoma klapka.

Możesz też pobrać wszystkie obrazki w formie archiwum ZIP

„HAZOK Z TASZYNTUCHA” czyli zając z chusteczki do nosa

Co będzie Wam potrzebne do zrobienia własnego zajączka?

Oczywiście materiałowe chusteczki do nosa, ale może to być również prostokątny kawałek innego materiału, byle nie za gruby! Na filmiku pokazaliśmy krok po kroku jak naszego „hazoka” wykonać. To do dzieła i udanej zabawy!

Dawniej każda kobieta i „frelka” na Śląsku nosiła obowiązkowo w torebce „w taszy” chusteczkę do nosa czyli „taszyntuch”- zrobioną z kawałka płótna. Mężczyźni również takowe posiadali, ale znacznie większe, najczęściej kraciaste i nosili je w kieszeni „galot” czyli spodni, ponieważ papierowych jednorazowych chusteczek jeszcze nikt nie wynalazł!

Takie „taszyntuchy” miały szerokie zastosowanie – można było nimi wytrzeć nie tylko nos albo twarz ale również np. rozlane mleko. W kościele rozkładało się je na podłodze aby podczas klękania „nie zmarasić se kecki abo galot” czyli nie zabrudzić odświętnego ubrania.

Takie materiałowe „taszyntuchy” miały jeszcze jedno wspaniałe zastosowanie, można było z nich zrobić fajne zabawki. Dawniej nie było ich zbyt dużo, były też dość drogie, więc należało wykazać się pomysłowością i często zrobić szybko „coś z niczego” – jak to teraz określamy. Kiedy małe „bajtle” czyli dzieci zaczynały się nudzić i wiercić na spacerze, w kościele czy na zakupach - wtedy wyjmowało się z „tasi taszyntuch” i kilkoma wprawnymi ruchami robiło się „hazoka” czyli zajączka. Należało tylko założyć głowę z supełka na palec i już zając mógł skakać, broić i dokazywać. Po skończonej zabawie, wystarczyło rozsupłać chusteczkę, wyprać i ponownie schować do torebki.

Kolorowe okno na świat

Mamy dla was propozycję wykonania własnego papierowego witrażu, inspirowanego fragmentem oryginalnego witraża znajdującego się w oknie reprezentacyjnej klatki schodowej w Muzeum Historii Katowic.

Co będzie potrzebne:

1. Gotowy wzór witraża do pobrania ze strony
2. Czarna lub biała kartka z bloku technicznego
3. Bibuła gładka (różne kolory)
4. Nożyczki lub nożyk introligatorski
5. Klej i pędzelek

- Pobierz wzór ze strony a następnie przekopiuj na kartkę czarnego lub białego kartonu.
- Przy pomocy nożyczek lub nożyka introligatorskiego wytnij „szkielet” witraża (używając nożyka należy pamiętać o podkładce np. z deski do krojenia).
- Następnie przykładamy wybrany przez siebie kolor bibułki do poszczególnych „okienek” i odrysowujemy kształt (zawsze trochę większy niż sam otwór!).
- Smarujemy ramkę klejem (najlepiej przy pomocy pędzelka) i przyklejamy poszczególne elementy aż do wypełnienia całości.
- Gotowy witraż możemy przykleić taśmą klejącą do okna, lub postawić przed lampką

Miłej zabawy

Możesz też pobrać wszystkie obrazki w formie archiwum ZIP

Domowy kostiumograf

Zapraszamy na warsztaty plastyczne Domowy kostiumograf, gdzie otwieramy barwny świat kostiumów teatralnych w formule online! Wybraliśmy 10 różnych projektów Barbary Ptak, które posłużą jako modele do wykonania prac.

Aby w zaciszu swojego domu wykonać swój własny i niepowtarzalny projekt, przygotowaliśmy szablony do pobrania. Możesz inspirować się pracami Barbary Ptak, ale to jaki będzie twój projekt, zależy tylko od twojej wyobraźni i oryginalności rozwiązań. Kierownik Działu Teatralno-Filmowego, Pani M. Katarzyna Gliwa opowiada o tym jak można spróbować zostać kostiumografem we własnym domu. Zapraszamy do zabawy!

Do wykonania projektu kostiumu potrzebne będą: kartka papieru A4, nożyczki, klej, farbki, kredki. Przydadzą się także inne materiały, które może masz w domu. Poszukaj wszystkiego co kolorowe, inspirujące i ..niekoniecznie potrzebne :) . Mogą to być fragmenty tkanin, cekiny, koraliki. A może masz kolorowy kartonik po mleku albo sreberko po czekoladzie? Pamiętaj, że jest to twój indywidualny projekt, który może być jaki chcesz!

Sposób wykonania:

1. Pobierz a następnie wydrukuj na kartce A4 wybrany szablon kostiumu. Jeżeli nie masz możliwości wydrukowania szablonu, podpowiadamy inne rozwiązanie: przyłóż kartkę A4 do ekranu monitora i delikatnie obrysuj kontury ołówkiem. Następnie wytnij szablon.
2. Użyj farbek, kredek, dekoracyjnych tkanin i materiałów oraz wszelkich ozdób do stworzenia własnego projektu kostiumu. Kawałki tkanin i innych, grubszych materiałów możesz przyczepić używając zszywacza do papieru.
3. Podziel się z nami swoją pracą. Zrób zdjęcie projektu i prześlij do nas na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. lub https://www.facebook.com/kopernika11/. W temacie maila wpisz: „Domowy kostiumograf”. Pamiętaj, żeby się podpisać. Najciekawsze projekty udostępnimy na naszej stronie Kopernika 11 Muzeum Historii Katowic.

Możesz też pobrać wszystkie obrazki w formie archiwum ZIP

Zabawa w teatr lalkowy!

Potrzebujesz: Rolki z papieru toaletowego, farbek, papieru kolorowego albo arkuszy filcu koralików, plastikowych kapsli z butelek, patyczków do szaszłyków lub gałązki, nici grubych albo włóczki, nożyczek, kleju, igły, żyłki lub cienkiej nitki.

Sposób wykonania:

1. Rolkę po papierze toaletowym oklej filcem lub papierem kolorowym, możesz ją również pomalować farbami.
2. Wytnij z filcu lub papieru głowę wiewiórki, naklej oczy (możesz narysować).
3. Wytnij ogonek i wszystkie te elementy przyklej do korpusu.
4. Zrób dziurki w plastikowych kapslach i przeciągnij przez nie gruby sznurek, od wewnętrznej strony zrób supełek – tak powstają nogi wiewiórki.
5. Przeciągnij sznureczki nóżek przez dolną część korpusu i ponownie zrób węzełek od wewnętrznej strony.
6. W analogiczny sposób zrób rączki (na końcach można dać koraliki lub kapsle) i przytwierdź do górnej części korpusu.
7. Zrób stelaż marionetki łącząc za pomocą sznurka patyczki do szaszłyków lub proste gałązki.
8. Połącz wiewiórkę ze stelażem przywiązując rączki i nóżki za pomocą żyłki lub cienkiej nitki. Dla większej stabilności marionetki możesz też podczepić korpus.
9. Wymyśl własną historię i zrób domowy teatrzyk! Możesz w podobny sposób wykonać inne marionetki i pobawić się z całą rodziną.

Możesz też pobrać wszystkie obrazki w formie archiwum ZIP

Ubieranki, przebieranki – na ludowo!

Potrzebujesz: drukarki, nożyczek oraz czegoś do kolorowania (kredki, mazaki, farbki itp.)

1. Najpierw wydrukuj lalkę oraz ubranka.
2. Przeczytaj tekst, który znajduje się poniżej – jeśli chcesz, poproś kogoś starszego, żeby Ci pomógł, zwłaszcza z trudniejszymi wyrazami.
3. Następnie wydrukuj lub po prostu przejrzyj dalsze obrazki, pokazujące kolejne etapy ubierania lali. Na ostatnim obrazku znajdziesz nazwy poszczególnych części garderoby.
4. Wytnij i pokoloruj ubranka – tak jak na ilustracjach lub według własnej fantazji. Pamiętaj, żeby wyciąć je razem z papierowymi zakładkami, które pozwolą Ci je założyć na lalę.
5. Wytnij lalę i ubierz ją zachowując właściwą kolejność.

Kolejność ubierania się była następująca: najpierw ubierano koszule z krótkim rękawem sięgającą pod kolana, następnie zakładano tzw. kiecki spodnie: watówkę, kartonkę, szewiotkę, moryrok (ich nazwy pochodziły zazwyczaj od nazw materiałów, z których były wykonane). Wielość kiecek spodnich zapewniała kobiecie obfity kształt, który był niezwykle pożądany, świadczył bowiem o tym, że była ona dobrą kandydatka na żonę. Potem wkładano kieckę na lajbiku (plisowaną spódnicę zszytą ze stanikiem) i białą, płócienną bluzkę z bufiastymi rękawami do łokcia zakończonymi koronkowymi krezami - tzw. kabotek. Cechą charakterystyczną rozbarskiego stroju kobiecego był czerwony wierzcheń (rodzaj samodzielnego stanika nawiązującego do gorsetu krakowskiego). Jego ozdobę stanowiły obszycia z szerokiej, układanej w fałdki kwiecistej, żakardowej wstążki przyszytej wokół dekoltu. W talii przewiązywano fartuch, po czym zakładano resztę dodatków: wstążki (szlajfy) i korale. Nakryciem głowy dziewczynek i dziewcząt był zielony mirtowy wieniec lub galanda – wieniec wykonany ze sztucznych kwiatów i świecidełek.

Możesz też pobrać wszystkie obrazki w formie archiwum ZIP